Παρασκευή 4 Μαΐου 2007

Χαϊκού...εύστροφος, εύστοχος, αφαιρετικός, ποιητικός λόγος.



Αδελφή πες μου,
τι είναι ο Θεός
κι μυγδαλιά άνθισε.

Ν. Καζαντζάκης
Συλλογισμένο
το στήθος της βαρύ
μες στον καθρέφτη.

Γιώργος Σεφέρης

Αυτός ο έρωτας
στο ποίημα δε χωράει,
το περιέχει.

Κρατάει πολύ
ο θάνατος, κρατάει
ολόκληρη ζωή.

Τραγουδώ επειδή
όποιος σωπαίνει συνεργεί
στον θάνατο.

Αργύρης Χιόνης

Άλικα χείλη.
Αυγή εμών βλεφάρων
Κρήνη του πόθου

Σιγαλή βροχή
ψιθυρίζει στα φύλλα
για τη μοίρα τους.

Γιώργος Ανυφαντής

όμορφοι ήχοι!
βαδίζετε πλάι μου
η βροχή κι εσύ

Ζωή Σαβίνα



Από μία ενδιαφέρουσα διάλεξη του Sono Uchida, Προέδρου της Η.Ι.Α. (Διεθνούς Εταιρείας Χαϊκού στο Τόκιο), τέως Πρέσβη στο Βατικανό, 1988.

...Στα Ιαπωνικά η προσπάθεια συγγραφής ενός χαϊκού συνίσταται σε τρεις ομάδες λέξεων από 5,7,5 συλλαβές, όπου η μια λέξη αναφέρεται στις εποχές.
Στις άλλες γλώσσες συνήθως είναι αποδεκτή μία στροφή από 3 σύντομους στίχους. Ίσως τίποτα να μην είναι πιο δύσκολο από τη συγγραφή ενός καλού χαϊκού.
Τα χάικα είναι μια άλλη μορφή και είναι τρίστιχα με 5 συλλαβές στον πρώτο στίχο, 6 στο δεύτερο και 7 στον τρίτο.

...Στο χαϊκού πρέπει να εκφράσεις την πεμπτουσία του ποιητικού αισθήματος και ν' αφήσεις τα υπόλοιπα στη φαντασία του αναγνώστη. Για να είναι καλή η δουλειά σου, πρέπει ν' αντανακλά κάτι βαθύτερο από τις ίδιες τις λέξεις, δηλαδή την αρμονία και το συμβολισμό.

...Λένε πως οι διάσημοι «αφαιρετικοί» καλλιτέχνες, Pablo Picasso (1881-1973) και Jean Arp (1887-1966) ερεθίστηκαν καλλιτεχνικά από τις ανθολογίες χαϊκού.

Ο Picasso παρατήρησε «Το γιαπωνέζικο χαϊκού...πόση απλή ομορφιά! Διάβασα τα χαϊκού του Kikaku χθες βράδυ με το γιο μου. Και, καθώς ο γιος μου με παρακινούσε να συνεχίσω, διαβάζαμε έως τις δύο τη νύχτα».

Και ο Arp είπε: «Το χαϊκού με ξάφνιασε. Έχει μια συμβολική ομορφιά πνεύματος και αισθήματος, που έχει απελευθερωθεί από κάθε άχρηστο υλικό. Αυτό που εμείς, οι αφαιρετικοί καλλιτέχνες γυρεύουμε, είναι το ίδιο πνεύμα με το πνεύμα του χαϊκού. Το χαϊκού είναι, πρέπει να είναι, ένα από τα πιο δύσκολα ποιητικά είδη. Φαίνεται πως είναι το μόνο είδος στο οποίο επιτυγχάνεται μόνον είτε η ασκήμια είτε το κάλλος».

...Λέξη εποχής. Κατά την παράδοση είναι απαραίτητη για το χαϊκού μια λέξη που ν' αναφέρεται στην εποχή.

...Για παράδειγμα, όταν οι αναγνώστες διαβάζουν το στίχο «το κάψιμο των πεσμένων φύλλων», νιώθουν αμέσως τη μοναξιά της ατμόσφαιρας που χαραχτηρίζει τις αρχές του χειμώνα. Υπάρχει και μια αντίθεση σε τούτη την εικόνα, ανάμεσα στα πρώην χαρούμενα χρώματα των φύλλων πριν πέσουν και τα μουντά καφέ χρώματα αυτών που τώρα μαζεύονται για να καούν.

Πηγή πληροφοριών για τα χαϊκού:
Χαϊκού «Τα φύλλα στο δέντρο ξανά» της Ζωής Σαβίνα

Tamasaburo Sagi Musume

18 σχόλια:

Paranoia είπε...

Σ' ευχαριστούμε άλλη μια φορά, για όλα αυτά τα χρήσιμα μονοπάτια που μας χαρίζεις!

Ανώνυμος είπε...

καλό το μάθημα, κάτι θα σκαρφιστούμε .... στην ώρα του.

cropper είπε...

Να τι γίνεται με την ανάγνωση των ιστολογίων. Σε ξεμυαλίζουν, σ' ερεθίζουν και σε γυρνάνε χρόνια πίσω. Στις απόπειρες των νεανικών στίχων:

Δεν ακούω τί λές. Βλέπω.

Μιλάς με τα μάτια, μαζεύεις την άνοιξη

Και στάζεις στα χείλη ποιήματα.

Με την ποίηση δεν τα πήγαινα ποτέ πολύ καλά. Μόνο η ανάγνωση σύντομων ποιημάτων, σαν μια γουλιά δυνατού καφέ, σαν μια ρουφηξιά καπνού, σαν το ξάφνιασμα ενός χαϊκού που το διάβασες γρήγορα και το σκέφτεσαι για ώρες και μέρες, το χωνεύεις αργά αργά και δεν θες να το ξεχάσεις, με συνεπαίρνει ακόμα. Κι ο e.e.cummings πάντα ανάμεσa στους αγαπημένους, γιατί κι αυτός απολαμβάνεται λίγο - λίγο, σε μικρές ρουφηξιές:

and it is dawn

the world

goes forth to murder dreams...

Cle Petridou είπε...

Πως τα καταφέρνεις φίλη μου καλή να βρίσκεις τόσο όμορφα θέματα! Περνάω πάντα όμορφα εδώ μαζί σου.
Τα γιαπωνεζάκια με τα σιδερικά τους είναι απόλαυση.
Να σου πω πως έχω ανίψια μισά ελληνάκια μισά κορεατάκια που τα λατρεύω.

A.F.Marx είπε...

Προβληματίζομαι...
Να ειδικευτώ στα χαϊκού ή στα χάικα;


«Ποιας Μούσας αίμα
κυλάει στα ποιήματα
τόσους αιώνες;»
:)

μαριάννα είπε...

Καλοί μου φίλοι, χαίρομαι που σας άρεσαν τα χαϊκού και τα χάικα. Αφού καταφέραμε τον Μαρξ και έγραψε ένα τόσο όμορφο χαϊκού, το θεωρώ μεγάλη επιτυχία. Έλα να εκδηλώνονται οι ταλεντάρες...
Κι επίσης είδαμε και τις νεανικές απόπειρες του cropper, που καθόλου νεανικές σε ποιότητα δε μοιάζουν. Τουναντίον.
Πάντως πιστεύω ότι σε μας τους Έλληνες, που έχουμε την ευλογία να μας έχουν δώσει την γλώσσα ελληνική, τα χαϊκού μας πάνε γάντι. Γιατί και εύστροφος λαός είμαστε και πάθος άφθονο διαθέτουμε και έχουμε την ικανότητα να μετατρέπουμε όσα νιώθουμε σε λέξεις-μαχαιριές που πραγματικά σκίζουν την ψυχή ή τρέχουνε στις φλέβες, ανάβοντας φωτιές στο πέρασμά τους.
Πολύ σας ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια και που κατανοείτε την πετριά που έχω με την ποίηση και τις ομορφιές που μας χαρίζει.

ange-ta είπε...

κάτσε
φάε και πιές
αλιώς φύγε!

σήκω κάτσε
κάτσε σήκω, αυτά σου λένε
και δε φταίνε

ήρθα είδα
και απήλθα

ανέγνων
εγνων
κατέγνων

μετά το γάμο
προξενιά δεν γίνονται

αύρια τα υπόλοιπα χαϊκά

μαριάννα είπε...

Τί είσαι καλέ; Σίφουνας σκέτος! Ταχύτατη! Είδα το νέο σου ποστ, αλλά χρειάζεται μελέτη. Και γύρισα πριν λίγο και δουλεύω αύριο πρωί. Οπότε θα το μελετήσω αύριο.

elafini είπε...

τεκμήριο φοβερού αλλουφανικού χάικου σε παλιότερο ποστ μου
http://elafini.blogspot.com/2007/04/haiku.html

είναι πολύ όμορφα τα χάικου..απλός συμπυκνωμένος λόγος...καλό βράδυ (καιρό έχουμε να τα πούμε)

Ανώνυμος είπε...

Αρκετά γέλασες με το ξεπρούστιασμά μας στο μπλογκ. Ήρθε η σειρά σου κυρία μου! Η πρόσκληση- πρόκληση είναι στο πόστ μου!;)

Ανώνυμος είπε...

Ήρθα να σε ξεσηκώσω για ένα παιχνίδι
Μουσική αναδρομή στης μνήμης το βυθό.
Τραγούδια που ντύσαν με τους ήχους τους σημαντικές στιγμές της ζωής σου ... Περισσότερα στο μπλόγκ μου...
Καλό ξημέρωμα κι ελπίζω να μην σου έρθει εφιάλτης η πρόσκληση :)

Σπύρος Σεραφείμ είπε...

Σαν ανοιχτή πληγή είναι ο Έρωτας.
Ρίχνει καυτό δάκρυ στην καρδιά
Και ξυπνάει ρόδο πράσινο
και λευκό το γιασεμί...

Σπυρο-χαϊκού

artois είπε...

Να συμπληρώσω και μερικά ...ορίτζιναλ Xαϊκού

Για την καρδιά
που δεν αμφιβάλλει:
λευκά άνθη δαμασκηνιάς.

(Μοκουίν)
---

Έλα, ας χαζέψουμε
το χιόνι μέχρι
τελικής πτώσης

(Ματσούο Μπασό)
---

Αποκοιμήθηκα’
ξύπνησα και είχε
περάσει η άνοιξη

(Γιόσα Μπουσόν)
---

Όμορφος κόσμος.
δροσοσταλίδες πέφτουν
μια-μια, δυο-δυο

(Κομπαγιάσι Ίσσα)
---

Για συντροφιά
στο ταξίδι, ευχαρίστως
μια πεταλούδα

Mασαόκα Σίκι
---

Ερωτεύθηκα
τα φτερά των πουλιών’
έχουν το εαρινό φως.

(Τσόρα)
---

Για χάρη μου φεγγάρι,
νύχτα ανοιξιάτικη,
άσε μας λίγο στο σκοτάδι

(Γκιοντάι)
---

Ένα χαρακτηριστικό του Χαϊκού είναι τα ξεκάθαρα κείμενα που δίνουν ξεκάθαρες εικόνες. Αλλά όλες οι εικόνες δεν έχουν τον λυρισμό των Χαϊκού που έγραψα παραπάνω. Να άλλη μία ξεκάθαρη εικόνα, πιο ...ρεαλιστική:

Η αυτού ιερότητά του
ο ηγούμενος
χέζει στο ξέφωτο

(Γιόσα Μπουσόν)

Και μιας και αναφέρθηκες στο Χαϊκού να συμπληρώσω ότι αποτελεί ένα από τα 4 κύρια ποιητικά είδη της ιαπωνικής παράδοσης. Τα άλλα τρία είναι το Τάνκα, το Ρένγκα και το Σενριού.

Ένα Τάνκα του Αριγουάρα Νο Ναριχίρα:

Ήρθες; Ήρθα;
Δεν ξέρω καν’
αλήθεια ή όνειρο;
Κοιμόμασταν
ή ξύπνιοι ήμασταν;

... μερικά Ρένγκα (αλυσιδωτή μορφή ποίησης που γραφόταν συλλογικά από διάφορους ποιητές κατά τη διάρκεια ποιητικών συναντήσεων):

τα αισθήματά μου πάνε ψηλότερα,
προς το φεγγάρι (Σοχάκου)

τούτη η φθινοπωρινή νύχτα που μιλάμε
στο ίδιο μαξιλάρι θα ξημερώσει (Σοτσό)

τι μπελάς να έχω δώσει ένα κομμάτι
απ’ την καρδιά μου (Σόγκι)

κρατώ τον ανώφελο όρκο
που δεν κράτησε κανείς (Σοχάκου)

...και ένα Σενριού (σατιρικό τρίστιχο που μοιάζει με Χαϊκού)

"Μην ανησυχείς"
κι αμέσως λέει κάτι
που σ’ ανησυχεί)

Όλα τα ποιήματα είναι από την "Ανθολογία Ιαπωνικής Ποίησης" του Γιάννη Λειβαδά, εκδ. Ροές, από την σειρά "Ποιητές του Κόσμου" που επιμελείται η Παυλίνα Παμπούδη. Πρόκειται για εξαιρετικές εκδόσεις - αν δεν έχεις τις ανθολογίες να τις πάρεις όλες!

Αύριο θα προσπαθήσω να γράψω ενδιαφέροντα αποσπάσματα από την εισαγωγή, μαζί και όσα αφορούν στην μετάφραση των χαϊκού, αφού το θέμα "μετάφραση" σε ενδιαφέρει ιδιαίτερα.

μαριάννα είπε...

@ελαφίνι
Ναι δίκιο έχεις. Τώρα το θυμήθηκα. Το είχα δει. Ταλέντα κρυφά έχουν τα αγόρια της μπλογκόσφαιρας τελικά.

@σαμμάνος
Αστέρι... σου απάντησα ήδη.;)

@αναστασία
Ευχαριστώ γλυκιά μου κι από δω. Θα προσπαθήσω να φανώ συνεπής. Αν και με το δική σου απάντηση ανέβασες πολύ τον πήχυ... :)

μαριάννα είπε...

@Σπύρο-χαϊκού
πλάκα πλάκα όλοι την έχουμε την πετριά μας την ποιητική ε; Είχα γράψει κι εγώ πέρυσι κάτι χάικούκου στους Εκφραστές. Δεν σας τα αφιερώνω... είναι για τα κακά παιδιά! ;)

Όχι δε θέλω
άλλα πάθη στη ζωή
τέρμα η τρέλα!

Είμαι μια χαρά
χοροπηδώ στα όρη
Φεύγω...κοκόρι!

Είμαι μια χαρά
ορειβατώ στις Άλπεις
Κάτω οι γιάπις!

Μιλώ σοβαρά
Κι ας μη με πιστεύεις
Σου λέω: Φεύγεις!

Θα πιω τον καφέ
και πάω βιτρίνες να
μοιάσω σε κείνες

που σας τρελαίνουν
κι ενώ τις χλευάζεις
δεν τις αλλάζεις!

μαριάννα είπε...

@ Artois
Καλάααα... έμεινα άφωνη. Όχι τίποτ' άλλο, το έπαιζα και μάγκας στα χαϊκού, νόμιζα ότι είμαι από αυτούς που τα κατέχουν σχετικά καλά.
Έχω μόνο την παγκόσμια ανθολογία της Ζωής Σαβίνα. Και ξέμπαρκα.
Εσύ όμως καλέ μου έχεις κάνει διατριβή στο θέμα.
Τα ορίτζιναλ που έγραψες τα έχει μεταφράσει όλα ο Λειβαδάς ή έχει συνεργαστεί και με άλλους;
Δυστυχώς τις ανθολογίες της Παυλίνας, δεν τις έχω. Δεν τις ήξερα καν. :(
Ντρέπομαι... αλλά ναι. Τώρα τις ακούω.
Φυσικά και θα τις πάρω όλες. Και αν και όταν έχεις χρόνο, κάνε μου και όποια άλλη πρόταση θεωρείς σημαντική. Βλέπεις 4 χρόνια χοροπηδητά στις Άλπεις, με πήγαν πίσω. Ελπίζω να αναπληρώσω τα κενά επιστρέφοντας.
Το θέμα της μετάφρασης, όχι μόνο με ενδιαφέρει, με γοητεύει και με μαγεύει. Το αναμένω εναγωνίως και ξέρεις τώρα... Μην τάξεις σε μικρό παιδί και σε... γητεύτρια.
Πάντως νομίζω ότι η μετάφραση ποίησης, είναι εξ'ίσου διεγερτική διαδικασία όσο και η ποίηση. Από ένα μέτριο σεξ, πολύ περισσότερο. Από ένα θεϊκό, μάλλον το ίδιο. :)))
Χίλια ευχαριστώ για όλα...

ange-ta είπε...

bravo σε όλους σας,
εξαιρετικά τα χαικά!!!

Αλεξάνδρα είπε...

Χαϊκού!

Πρωτοάκουσα γι αυτό το είδος ποίησης από την γλαρένια.

Χαίρομαι που δεν σου ξέφυγε!

Φιλιά