Σάββατο 5 Απριλίου 2008

Σπήλιος Πασσαγιάννης:Ο γαμπρός του Σικελιανού, που χάθηκε τόσο πρόωρα. Άτυχος με τον έρωτα της ξιπασμένης Ελένης Σικελιανού, αλλά και τόση φτώχεια...


Οι αδελφοί Πασσαγιάννη! Ζωή σαν παραμύθι ο Σπήλιος...


ΚΡΑΝΑΗ

Οι αμυγδαλιές ανθίσαν στην Κρανάη
και φέγγει ως πολυκάντηλο με το φεγγάρι.
Μύριες φωτίτσες κάθε ανθός κερνά.
Τα μάτια της ψυχής! Ω τον ανθογεννάρη!

Κι έλα να μυρωθείς. Τα πλουμιστά παγώνια
βουβάθηκαν στ' ώριο νησί. Έλα στο Φάρο
το μάτι που βεγγλάει στα καταχθόνια
της θάλασσας, μα δεν τραβάει το Χάρο.

Ω, οι αμυγδαλιές σ' αναζητάν και στην Κρανάη
ρέβει η πολύξερη ελιά σου μαραμένη·
ωιμέ, το θρήνο σου ποιός ήχος θα της πάρει;

Κι ο φάρος χύνει φως και τριγυρνάει
τους γάμους σου να φέξει, ω μαύρε Πάρη,
στ' ώριο νησί με τη μικρή σου Ελένη!

Σπήλιος Πασαγιάννης

Γεννήθηκε το 1874 στο Καστόρι της Σπάρτης (τότε λεγόταν Καστανιά), όταν ο πατέρας του υπηρετούσε εκεί ειρηνοδίκης, και στη συνέχεια πήγαν στη Σπάρτη, στα Λεβέτσοβα (Κροκεές), στους Μολάους, το Γύθειο. Έτσι ο Σπήλιος από παιδάκι μαζί με τον αδελφό του Κωστή γνώρισαν όλες τις ομορφιές του Ταϋγέτου και την Ανατολική πλευρά της καταγωγής τους και την Δυτική όπου τα παππουδικά τους (Καρδαμύλη - Ανδρούβιτσα). Τα δύο αδέλφια πιο βαθειά από κάθε σύγχρονό τους Μανιάτη νιώσανε την λαλιά του Ταϋγέτου και της Μάνης. Κι ο Σπήλιος την αποτύπωσε σε δεκάδες ποιήματά του: Γλωσσοπλάστης με σύνθετες λέξεις-εικόνες στο ύψος του Παλαμά, αν όχι ανώτερος. Γράφτηκε στην Ιατρική, αλλά λόγω φτώχειας δεν σπούδασε, αλλά ξανακατέβηκε στη Μάνη. Εκεί έμεινε 5 χρόνια σαν «ερημίτης και φιλόσοφος και πολυβασανισμένος ποιητής», όπως ο ίδιος γράφει σε γράμμα στον αδελφό του Κωστή το 1897 από τη Μάνη (Καρδαμύλη).

Ο πατέρας του τον ήθελε γιατρό, αυτός ένιωθε να μην του ταιριάζει στην ποιητική του φύση τέτοια δουλειά. Έτσι ενώ τον Κώστα τον σπούδασε ο πατέρας του, ο Σπήλιος διέκοψε τις σπουδές του. Ωραίος στη μορφή και την ψυχή, ευαίσθητος και νοήμων, ήθελε να γραφτεί στη Νομική και να εξασκήσει την ποίηση, αφού βρει καμιά «ψωροθεσούλα», όπως λέει ο ίδιος, βάζοντας «μέσον» τον Παλαμά! Μετάφραζε αρχαίους, ενώ βρισκόταν στη Μάνη, αλλά δεν δημοσίευσε τίποτα απ’ αυτές. Παραδόξως πρωτοπαρουσιάζεται σαν πεζογράφος1 στην εφ. «Μούσαι» της Ζακύνθου (του Λ. Ζώη), ενώ στη «Φιλολογική Ηχώ» της Κωνσταντινούπολης δημοσιεύει το πρώτο ποίημα του (1894). Το 1898 σκεφτόταν στην Καρδαμύλη να βγάλει την εφημερίδα «Μάνη» πού δεν βγήκε ποτέ. Χωρίς οικονομική βάση δεν μπορούσε να κάνει τίποτα. Αβοήθητος από παντού.


Το σπίτι στη Καρδαμύλη όπου έζησαν οι αδελφοί Πασσαγιάννηδες


Ένα μεγάλο ταλέντο «πεταμένο» στην επαρχία τότε, ήταν σαν να μην υπήρχε. Ταυτόχρονα όμως θρέφεται απ' την φύση της Μάνης, που γέννησε πια τον μεγαλύτερο ως τότε ποιητή της. Πήρε, δίκαια, τον τίτλο «Ο ποιητής του Ταϋγέτου», όταν τύπωσε την πρώτη ποιητική του συλλογή «Αντίλαλοι» το 1899, όντας στη Μάνη. Δέχτηκε ευμενή κριτική του Κ. Παλαμά. Κι έτσι δεν έφτασε στο σημείο να «πεθάνει χωρίς να βγάλει βιβλίο», όπως έλεγε μαραζωμένος. Το 1905 δίνει εξετάσεις στη Δραματική Σχολή μαζί με τον Σκίπη, που τον παρουσιάζει κάπου «σωστόν Απόλλωνα»... με πικραμένο χαμόγελο. Ήταν αιθέριος. Λες πως δεν πατούσε στη γη και πως η πατρίδα του, ήταν αλλού, πολύ μακριά, πολύ ψηλά, όπου βιαζόταν να ξαναγυρίσει, και περνούσε χωρίς να σταματά πουθενά, αδιαφορώντας για την εξασφάλιση της ζωής του...».

Έγινε ηθοποιός μαζί με τον Σκίπη και τον Σικελιανό, έπαιξε και σε δύο-τρία έργα. Αλλά «είχε στη φλέβα του το σπόρο του χαμού», όπως λέει ο ίδιος (στον «Αγελαδάρη»). Γνωρίζεται με την Ελένη (αδερφή του Σικελιανού), μια ανήσυχη ξεπεσμένη αριστοκράτισσα, που έγινε η αρχή νέων προβλημάτων του. Την παντρεύτηκε κι αυτό ήταν η αρχή της «κάτω βόλτας» γι’ αυτόν. Το 1905 με τη γυναίκα του, τον κουνιάδο του Άγγελο και τ' αδέρφια του Κωστή και Φαλλίτσα έμειναν στον Ταΰγετο 40 μέρες.

Ήδη απ’ το 1903 ήταν τακτικός συνεργάτης στον «Νουμά» με ποιήματα και διηγήματα («αριστουργήματα» κατά τον Καρκαβίτσα). Επίσης στα «Παναθήναια», τον «Πάνα» και τη «Ζωή». Το 1906 ήταν στη Γερμανία. Εκεί εγκαταλείπει τη μεγαλομανή Ελένη Σικελιανού και γυρίζει στην Ελλάδα το 1907. Αμέσως μετά φεύγει για την Ιταλία και ύστερα στο Παρίσι κι απο εκεί στην Αμερική, όπου δουλεύει σε καπνεργοστάσιο. Η χειρωνακτική δουλειά και ο «ζωντοβολισμός» των Αμερικανών τον κούρασε γρήγορα... «Κουράστηκα σε τούτη τη χώρα την αποπνίχτρα κάθε καλού κι ευγενικού. Ο χάλυβας, το σίδηρο και τ' ατσαλένια μπράτσα με τρομάζουνε και με τυραγνάνε».

Γυρίζει στην Ελλάδα, αλλά έχει γίνει φυματικός. Έμεινε στην Κέρκυρα με όνειρο να πάει στη Ρωσία, αλλά η επιδείνωση της υγείας του τον κάνει να γυρίσει στη Μάνη. Σε λίγο επιστρέφει στην Αθήνα άρρωστος και κλείνεται — από έλλειψη οικονομικών πόρων — σ' ένα σκοτεινό δωμάτιο στο τέρμα Ζωοδόχου Πηγής. Φεύγοντας από εκεί πήγε στο σπίτι του Ελληνολάτρη Δούγκαν, στον Υμηττό, που στην πραγματικότητα ήταν ένα γιαπί χωρίς τοίχους. Πάνω του είχε τεντώσει ένα αντίσκηνο! Αλλά ο θάνατος πλησίαζε. Φεύγει στη Ζάκυνθο, οπού ο αδελφός του ήταν ειρηνοδίκης. Εκεί πέθανε στο τελείωμα του χρόνου, 6 Δεκέμβρη, 34 μόλις χρονώ, ο μεγαλόπνοος ποιητής της Μάνης, ο δημιουργός του «Πέτρακα» και της «Ταϋγέτης», ο «δάσκαλος» του Σικελιανού2, ο «καταραμένος» της Ελλάδας του 19ου αιώνα.

Παραπομπές
1. Σ. Σκοπετέα, «Ελληνική Δημιουργία», τ. 86 (1951), αφιέρωμα στους Πασαγιάννηδες, σελ. 329. Χ.Σ. Σκίπη, «Ποιητικά θέματα», σελ. 131-132.
2. Ο Μελάς λέει ότι «η επιρροή του Σ.Π. στον Σικελιανό ήταν μεγάλη. Ίσως και κομμάτια κειμένων του Σικελιανού να είναι από «παρατημένα’ χειρόγραφα ή «ιδέες» του Σπήλιου στο σπίτι των Σικελιανών.

Από το βιβλίο το Κυριάκου Δ. Κάσση «Διακόσιοι Μανιάτες Λογογράφοι», Αθήνα 1998.

Η ιστοσελίδα της Mάνης

19 σχόλια:

μαριάννα είπε...

.
.
.
.
Αξίζει τον κόπο να διαθέσετε 5 λεπτά να διαβάσετε τη βιογραφία ενός σπουδαίου ποιητή. Πολύ άτυχου. Η ζωή παίζει πολύ άσχημα παιχνίδια και κακόγουστες φάρσες στους ταλαντούχους.

faraona είπε...

ωχ!ξερεις τι ειναι να διαβαζεις κατι τετοιο 6 η ωρα το πρωι?
Γροθια στο στομαχι.
Ρε συ Γητευτρια να με παρει η ευχη,γιατι κατι τετοιοι ευαισθητοι και αξιολογοι ανδρες πανε και μπλεκουν με κατι τυπισσες στυλ Ελ.Σικελιανου,δεν ξερω.Την τραβαει ο οργανισμος τους φαινεται την τυραννια ,δεν εξηγειται αλλιως.
Ο ανθρωπος αυτος ηταν τοσο τρυφερος ποιητης ...κι εφυγε τοσο γρηγορα κι αδικα...

Συνεχιζω τον καφε μου...ουφ πρωι πρωι!!!
Νασαι καλα .

κ
α
λ
ημερα

μαριάννα είπε...

@ Faraona

Αχ φαραονάκι μου! Δυο τύποι γυναικών τραβούσαν και θα τραβούν τους άντρες. Η γυναίκα bitch κυριολεκτικά και η γυναίκα χαζόκοτα. Το νορμάλ είδος είναι το μόνο που δεν τραβιέται. Όποια αντέχει να παίζει τέτοιους ρόλους είναι μια χαρά. Όποια δεν... ας βολευτεί στο ράφι! Ας πιάσει θέση στα ψηλά να 'χει και θέα... :Ρ Κι εγώ εκεί μένω. Ράφι ρετιρέ γωνία. ;)
Είναι κι αυτά τα μεγάλα πνεύματα όμως, τόσο πολύ μονομερώς ευλογημένα. Το μυαλό τους καίγεται. Φλόγες βάζει. Δεν είναι για συμβατικές καταστάσεις. Δεν είναι τυχαίο που πολλοί, πάρα πολλοί έφυγαν τόσο νέοι.

Καλημέρα!!! Σαν να ήπιαμε καφεδάκι παρεούλα νιώθω...:)

tractatus είπε...

Τι να πώ; Οπου φτωχός και η μοίρα του; Η ο καθένας παίρνει αυτό που του αξίζει; Πάντως μου αρέσει πολύ αυτή η ανάδειξη ποιητών που σήμερα κανείς δεν γνωρίζει το έργο τους κι οι οποίοι το μόνο που έκαναν είναι να είναι ποιητές στην εποχή τους χωρίς δημόσιες σχέσεις και αναγνώριση, όπως οι φημισμένοι....

Διάβασα και τα σχόλια περι bitch καιχαζόκοτας αλλά βρε παιδί μου μην είμαστε και τόσο άδικες....δεν τα προκαλούν οι γυναίκες μόνες τους όλα αυτά....αλλά και οι επιρρέπειες των αρσενικών και των ΜΜΕ ενίοτε...:)))

reader είπε...

Ευχαριστούμε για την βιογραφία Μαριάννα!

Δημοσθένης Μιχαλακόπουλος είπε...

απίθανο!!! ο ποιητής του Ταυγέτου! η αλήθεια είναι ότι πιτσιρικάς είχα ένα βιβλίο με διηγήματα του Κωστή Πασαγιάννη.. (θα ψάξω, κάπου το χω)
αλλά και εδώ πιάνομαι αδιάβαστος! το ευχαριστώ είναι λίγο!

πριν λίγες μέρες πέρασα από το Γύθειο μα έφυγα πάλι χωρίς να μπω στην Κρανάη..

Χαιρετώ!

μαριάννα είπε...

@ tractatus

Μπααα δε φταίει η φτώχεια τόσο, όπου μεγάλο ταλέντο και φωτισμένο πνεύμα κι η μοίρα του. Λες ρε παιδί μου και μια μοίρα τζογαδόρισσα τους είπε, θα σου δώσω το θείο πνεύμα, αλλά θα μου δώσεις τα νιάτα σου.

Όσο για τις γυναίκες με παρερμήνευσες. Δεν χρεώνω τίποτα στις γυναίκες. Αυτές είναι αυτό που είναι και καλά κάνουν και διαμορφώνονται ανάλογα με τη ζήτηση.

Ούτε και τους άντρες χρεώνω. Κι αυτοί είναι αυτοί που είναι και καλά κάνουνε, αφού βρίσκουν αυτά που ζητάνε.

Το πρόβλημα το έχω εγώ και οι όμοιές μου, που δεν μπορούμε να παίξουμε τα ζητούμενα ρολάκια. Ίσως να μας αρέσει εντέλει ο μονόλογος και η δική μας παράσταση. Με λίγους θεατές, αλλά εκλεκτούς. ;)

μαριάννα είπε...

@ 2008

Να είσαι καλά! Καλωσόρισες! Καινούρια ή ανακαινισμένη; :))) Έχουμε ξαναβρεθεί; Μπήκα στο μπλογκ σου αλλά δεν αναγνώρισα κάτι. Και γράφεις και ποίηση! Ωραία!

μαριάννα είπε...

@ αλαφροΐσκιωτος

Ξέρεις τί θησαυροί βρίσκονται θαμμένοι σε παλιές βιβλιοθήκες; Χαίρομαι που έχεις βιβλίο του! Τα πεζά του είναι κάμποσα όντως και είδα και κάποια στο δίκτυο. Γι αυτό γράφεις καλά. Επειδή έχεις τέτοια βιβλία... ;)

Τώρα για την υπέροχη νησίδα Κρανάη με τον καταπληκτικό της φάρο κι εγώ έχω πολλά χρόνια να περάσω από 'κει. Ίσως επειδή κάποτε τα βίωσα εκ των έσω. Έζησα Μεσσηνία 12 χρόνια και η Μάνη ήταν το καταφύγιό μας συχνά πυκνά. Το ποίημα αυτό μου δημιούργησε νοσταλγία όμως.

Να είσαι καλά!

reader είπε...

Μαργαρίτα με λένε Μαριάννα μου. Σου θυμίζει κάτι?

κοκκινη κισσα είπε...

ταλέντο και ευαισθησία μάλλον δύσκολη ζωή προοιωνίζουν.
Η ανάρτηση πολύ ενδιαφέρουσα....
όμορφο να μαθαίνεις από νυχτερινές
επισκέψεις.....

Juanita La Quejica είπε...

Δεν τον είχα ξανακούσει.
Πιστεύω ότι όσοι έχουν ταλέντο σε κάποια τέχνη, κάπου αποκλείνουν από τον μέσο όρο... γι αυτό και η ζωή τους συνήθως έχει κάποια διαφορά από αυτή του "κοινού θνητού". Αυτό φαίνεται στα πάθη τους, που συνήθως τους οδηγούν και σε ένα πιο σύντομο τέλος. Αλλά ίσως είναι και το προσάναμμα για να διατηρούν άσβεστη την φλόγα του ταλέντου. Ίσως...

ΣΟΦΙΑ ΚΟΛΟΤΟΥΡΟΥ είπε...

Ο πατέρας του τον ήθελε γιατρό, αυτός ένιωθε να μην του ταιριάζει στην ποιητική του φύση τέτοια δουλειά.

Μερικά πράγματα σε αυτή τη χώρα δεν αλλάζουν ποτέ όμως!

Κατά τ' άλλα τέλειο το άρθρο σου Μαριαννάκι. Κι εγώ (εκτός από το ποίημα στους εκφραστές) ομολογώ ότι δεν ήξερα τίποτα για τον Πασαγιάννη.

μαριάννα είπε...

@ κόκκινη κίσσα

Όντως. Ταλέντο και ευαισθησία είναι δύσκολος συνδυασμός. Με προβλέψιμο τέλος...
Να είσαι καλά. Καλή Κυριακή!

μαριάννα είπε...

@ Juanita La Quejica

Συμφωνώ. Έτσι είναι. Άπειρα τα παραδείγματα σε όλο τον κόσμο. Δυστυχώς φυσικά, αλλά πια το εμπεδώσαμε. Τα μεγάλα πνεύματα αυτοαναφλέγονται. :(

μαριάννα είπε...

@ σοφία κολοτούρου

Είδες Σοφάκι πόσο διαχρονική και κλασική, είναι αυτή η λάθος κτητική συμπεριφορά των γονιών; Από την άλλη σήμερα που οι γονείς είναι χαλαροί, μήπως ξέρουνε και τα παιδιά τί θέλουνε; Και πώς γίνεται να ξέρει ένα παιδί στα 15; Τότε που επιλέγει σχολή και κλάδο... Τα δικά μου και τα τρία, μετά τα 20 κατασταλάξανε.
Για τον Πασαγιάννη τί να πω; Τα λένε όλα οι στίχοι του και τα αφιερώματα που του έχουν κάνει, όπως ένα εξαιρετικό του Σωτήρη Σκίπη που λέει πόσο κρίμα και πόσο σκόρπιο βρίσκεται το έργο του ποιητή, που αν ο αδερφός του ο Κώστας το είχε δώσει στον Κώστα Θεοτόκη που το ζήτησε να το εκδώσει κάποιος εκδοτικός οίκος μετά το θάνατο του ποιητή, θα ήταν τρία ή τέσσερα βιβλία.

Δες ένα υπέροχο στίχο:

Και κλαίν του ανέμου οι γόοι
Κάτι που επήρεν η σιγή στον ώμο της και πάει...

μαριάννα είπε...

Αυτό το Ξεφεγγάρωμα πάλι... δεν είναι εκπληκτικοί στίχοι; Ίσως ο weaver να το έχει ολόκληρο. Όποιος το έχει, θα μας κάνει χάρη να το ποστάρει. Βρήκα αυτούς τους στίχους σκόρπιους στο αφιέρωμα του Σκίπη και στο Βήμα σε ένα άρθρο άσχετο.

ΞΕΦΕΓΓΑΡΩΜΑ

Γλυκά ξεβγαίνει στο βουνό τ’ ολόγιομο Φεγγάρι

Και μες στην πλάση απλώνεται το φως του μ’ αναγάλια.

Μέσα στα δάση, στις λογγιές τα ισκιώματα σαλεύουν,

Τ’ αγριώματα ημερεύουνε και τα ραιδιά φαντάζουν

Σαν ουρανοπελέκητες κι’ ανέγγιαχτες κολόνες

Σα νυχτοπάρωρες Ξωθιές οι φεγγαροσαίτες

Διάφανα ξόμπλια υφαίνουνε μ’ αραχνιαστό μετάξι

Τ’ ανάερα παχνοστήμονα και τ’ ασημένια υφάδια...

[...]Φωτάει το ξεφεγγάρωμα τ' ολόφεγγο σα μέρα, φεγγάρι καλοκαιρινό, τ' αυγουστιανό φεγγάρι...

Θράσος είπε...

Αλήθεια πόσοι ποιητές χάθηκαν στην λήθη των αιώνων;
Κρίμα.
Σε ευχαριστώ για την γνώση.

μαριάννα είπε...

@ Θράσος

Καλημέρα Θράσο μου! Με το υπέροχό σου όνομα! Το απολύτως ποιητικό.
Στον Θράσο Καστανάκη που έγραψε το υπέροχο, Χατζη Μανουήλ, άκουσα πρώτη φορά το όνομά σου και με καταγοήτευσε. Όπως και το Σκεύος ενός εκλεκτού μου φίλου, που βγαίνει από το Σκευοφύλαξ.

Όντως είναι πολλοί αυτοί που χάθηκαν στη λήθη του χρόνου. Τόσο αξιόλογοι, που ανατριχιάζω ειλικρινά όταν διαβάζω στίχους σαν τους παραπάνω από το Ξεφεγγάρωμα!!!

Εκπληκτικοί στίχοι! Μοναδικοί!

Αυτό που δεν μπορούν να καταλάβουν οι σημερινοί παραλογοτέχνες που σαλιαρίζουν στίχους μελούρες, εγωκεντρικούς ύμνους στον εαυτό τους και στον έρωτά τους. Ή κάποιοι άλλοι που παίρνουν ένα λεξικό αρχαΐζουσας και χώνοντας λέξεις από 'κει νομίζουν πως γράφουν ποίηση. Και όμως εκδίδονται. Και προβάλλονται. Και ο κόσμος βρίσκεται σε σύγχιση. Ειδικά οι νέοι.

Ποιητές της κλάσης αυτής, σαν τον Πασαγιάννη, ήταν Ποιητές με το Π κεφαλαίο!

Η μοίρα τους ευνόησε με αληθινό ντουέντε. Μα το ντουέντε έχει αίμα κι είναι μαύρο. Η ευαισθησία έχει τίμημα ακριβό.

Αυτοί οι ποιητές άνοιξαν φλέβες για να γράψουν τις λέξεις τους.
Γι αυτό ήταν ευάλωτοι και εύθραυστοι. Δυστυχώς...

Να 'σαι καλά Θράσο μου!
Καλή βδομάδα!