JUEGO Y TEORIA DEL DUENDE (1933)...Ο Μανουέλ Τόρρες, ένας μεγάλος καλλιτέχνης της Ανδαλουσίας, είπε κάποτε σ' έναν άλλο τραγουδιστή: « Έχεις φωνή, έχεις στυλ, όμως ποτέ δε θα πετύχεις γιατί δεν έχεις καθόλου ντουέντε».
...Ο Ελ Λεμπριχάνο ο θαυμάσιος τραγουδιστής του φλαμένκο είπε: «Όταν τραγουδώ με ντουέντε κανείς δεν παραβγαίνει μπρος μου!»
...Η γριά τσιγγάνα χορεύτρια Λα Μαλένα φώναξε κάποτε ακούγοντας τον Μπραϊλόφσκι να παίζει ένα κομμάτι του Bach: «Ολέ! Αυτό έχει ντουέντε». Όμως ο Gluck ο Brahms και ο Darius Milhaud την έκαναν να βαρεθεί.
...Ο Μανουέλ Τόρρες, που μες στις φλέβες του τρέχει περισσότερη κουλτούρα απ' ότι σ' οποιονδήποτε άλλον άνθρωπο που γνώρισα ποτέ, ακούγοντας τον ίδιο τον Falla στο «Nocturno del Generalife», είπε τη θαυμαστή κουβέντα: «Ότι έχει μαύρους ήχους έχει ντουέντε», και δεν υπάρχει μεγαλύτερη αλήθεια.
...Άκουσα κάποτε ένα γέρο κιθαρίστα να λέει: « Το ντουέντε δε βρίσκεται στο λαρύγγι. Το ντουέντε ανεβαίνει απ' τις γυμνές πατούσες των ποδιών».
... Για να βρούμε το ντουέντε δεν υπάρχει τίποτα να μας βοηθήσει. Ούτε χάρτης ούτε «σωστοί τρόποι». Το μόνο που ξέρουμε είναι πως καίει το αίμα σαν κοπανιστό γυαλί, πως εξαντλεί, πως σβήνει τη γλυκιά γεωμετρία που μάθαμε, πως κλωτσάει όλα τα στυλ, πως κάνει τον Γκόγια, ζωγράφο του γκρίζου, του ασημένιου κι εκείνου του ροζ ...
... Όλες οι Τέχνες κι όλες οι χώρες είναι ικανές για ντουέντε, για μούσα ή για άγγελο. Η Γερμανία, έξω από λίγες εξαιρέσεις, κυβερνιέται από τη μούσα. Η Ιταλία έχει μονίμως έναν άγγελο. Η Ισπανία καίγεται αδιάκοπα απ' το ντουέντε! Γιατί είναι μια χώρα αρχαίας μουσικής κι αρχαίου χορού, όπου το ντουέντε στίβει λεμόνια από ξημέρωμα. Μια χώρα θανάτου, μια χώρα ανοιχτή στο θάνατο.
Σε κάθε χώρα ο θάνατος είναι ένα τέλος. Φτάνει, και τα παραθυρόφυλλα κλείνουν. Όχι στην Ισπανία. Στην Ισπανία ανοίγουν. Πολλοί Ισπανοί ζουν ανάμεσα σε τέσσερις τοίχους ως τη μέρα που θα πεθάνουν και τότε τους βγάζουν έξω στον ήλιο. Σε καμιά άλλη χώρα ο πεθαμένος δεν είναι πιο ζωντανός από την Ισπανία. Το προφίλ του κόβει σα κόψη ξυραφιού.
Αποσπάσματα από το Juego y teroría del duende
Federico García Lorca
Μετ. Ολυμπία Καράγιωργα
Βιβλιοπωλείον της «Εστίας»
Ένα ερωτικό ισπανικό τραγούδι που ξεχωρίζει:
-Si tú eres mi linda amiga.
¿cómo no me miras, di?
-Aν εσύ είσαι η αγαπημένη μου,
πες μου, πώς και δε με κοιτάς;
-Ojos con que te miraba
a la sombra se los di.
-Μάτια που μ' αυτά σε κοιτούσα
τα έχω δώσει στη σκιά.
-Si tú eres mi linda amiga,
¿cómo no me besas, di?
-Αν εσύ είσαι η αγαπημένη μου,
πες μου, πώς και δε με φιλάς;
-Labios con que te besaba
a la tierra se los di.
-Χείλη που μ' αυτά σε φιλούσα
τα 'χω δώσει στη γη.
-Si tú eres mi linda amiga,
¿cómo no me abrazas, di?
-Αν εσύ είσαι η αγαπημένη μου,
πες μου, πώς και δε μ'αγκαλιάζεις;
-Brazos con que te abrazaba,
de gusanos los cubrí.
-Μπράτσα που μ' αυτά σ' αγκάλιαζα,
από σκουλήκια έχουν καλυφθεί.
Μετ.Μαριάννα Τζανάκη
LUZ CASAL-Piensa en mi
Chavela Vargas - Piensa en mí
.png)
.jpg)
20 σχόλια:
νιώθεις κάποιες φορές όλο τον αέρα να βγαίνει απο το σώμα σου με τόση δύναμη που ξεχνάς αν πάτησες ποτέ στη γή.. Καλημέρα γητέυτρια******
Καλημέρα ιον. Είμαι σίγουρη από αυτά που γράφεις ότι καλλιτεχνικά, αλλά και σαν άνθρωπος, το έχεις το ντουέντε! Ανυπομονώ να σας γνωρίσω καλύτερα, όλους εσάς του μουσικού. Σας έχω μια αδυναμία πώς να το κρύψωμεν; Σας χρωστάμε πολλά... κι αυτό το θυμάμαι καλά πάντα.
υγ. άβαταρ άπαιχτο!:)
να σου πω ένα μυστικό?η ιον είναι το μικρό μου αδερφάκι..είδες τι γλυκό που είναι?..ξέρεις τι παθαίνω κάθε φορά που μπαίνω εδώ?είναι τόσο μαγευτικά αυτά που γράφεις που δεν θέλω να σχολιάσω..καλημέρα λοιπόν :)
Έλα ρε συ! :) Γι αυτό αμέσως βγήκε η χημεία... Μα δεν παίζεστε και οι δυο! Να μου φιλήσεις τη μαμά σας κυρίως! Στον μπαμπά να πεις ότι πρέπει να είναι πολύ υπερήφανος...
Μπράβο βρε κορίτσια! Μουσική οικογένεια... Απόλαυση... Η ύψιστη!
Τώρα με έστειλες εσύ!
Όλο το πρωινό ετοιμάζω ένα αφιέρωμα στο Romancero Gitano του Λόρκα...
Τελικά έχω την εντύπωση πως δουλεύουμε πολύ περισσότερο για τα Blog μας παρά ότανετοιμάζαμε δίπλωμα στη σχολή...
Καλημέρα και πάλι..
όλοι κρύβουμε τη μουσική μέσα μας..
όσο για το μεγάλο ελάφι-βλ.ελαφίνι- πρέπει μια μέρα να το ακούσεις να χτυπαέι τα μαλακά του ποδαράκια στα πληκτρα..τικ τικ..!) καλημέρα!
Ξέρεις γιατί; Γιατί η δουλειά από ευχαρίστηση βγάζει ψυχή. Εκεί ακριβώς βλέπεις και τη μεγάλη διαφορά στα μπλογκς ή στις εφημερίδες που είναι επαγγελματισμός. Όταν δηλαδή κάποιος γράφει γιατί πρέπει να παραδώσει, να αμοιφθεί, να διαφημιστεί, να αποκτήσει φήμη ή θαυμαστές, να προωθήσει το συγκρότημα, να ανεβάσει το κόμμα στη συνείδηση του κόσμου, να βγάλει γκόμενες και χίλια δυο άλλα... η γραφή όσο καλή και να 'ναι, πολύ γρήγορα ξεθωριάζει. Ξέρεις πόσους απομυθοποίησα παρακολουθώντας τους συστηματικά; Ενώ αρχικά μου άρεσε ο τρόπος που έγραφαν και όντως γράφουν καλά. Αλλά ξενερώνω όταν αντιληφθώ το δήθεν, την υστεροβουλία και κυρίως πλασάρισμα ύπουλο γραμμών. Άλλα πάλι τα περιφρόνησα, μου βγήκε η φανφάρα από τις πρώτες μέρες που τα παρακολούθησα. Χιλιοπροτιμώ ένα μπλογκ μέτριας ίσως γραφής, αλλά με ψυχάρα κι ας μην έχει αναγνώστες... συνήθως αυτά είναι και τα καλύτερα. Έχω μπει σε κάτι μπλογκς διαμάντια και τα σχόλιά τους είναι από 0 έως 1...
Και φυσικά γράφουν γιατί εκφράζονται, αδιαφορώντας αν τους διαβάζει ένα πλήθος. Τους αρκεί ο ένας ή δυο... Νομίζεις είναι τυχαίες οι ... κακές παρέες μου; ;)
Από το Αλλουφανείο μέχρι τον αρτουά, τους ποιητές που αγαπώ και τους μουσικούς, που τους πάω με χίλια;
Σοκολατάκι μου δε φαντάζεσαι πως περιμένω τη στιγμή να ακούσω αυτό το μαγικό τικ τικ, του ελαφιού μας στα πλήκτρα...
Αλλά κι εσύ δε θα μου γλιτώσεις... Θα σε πετύχω καλοκαίρι κάπου, δεν μπορεί...:)
Έζησα κάποιο διάστημα στην Ισπανία, μπήκα στους τσιγγάνικους ρυθμούς -οι τσιγγάνοι στη Σεβίλλη εκπληκτικοί- και πίστεψα για μια στιγμή πως είχα γεννηθεί εκεί. Καμιά μουσική νότα δεν χτύπησε την καρδιά μου στη ρίζα, όσο το "ντουέντε" που κρύβουν στο βάθος της ψυχής τους αυτοί οι άνθρωποι. Ματώνουν όταν τη βγάζουν και ματώνεις κι εσύ σε κείνα τα μυσταγωγικά καταγώγια, που ακούς το κλάμα και το δάκρυ να ενώνεται με τον ιδρώταξερνώνταςόλο τον ανθρώπινο πόνο!
ντουέντε = πάθος ;!
Ο Λόρκα σ' αυτή του τη διάλεξη με θέμα "Juego y teoria" del duente ("Η θεωρία και η αποστολή του ντουέντε" για μας τους μη ισπανομαθείς) είχε πει ότι όλες οι τέχνες έχουν τη δυνατότητα κατοχής του duende, αλλά το πεδίο είναι ευρύτερο στη μουσική, στο χορό και στην απαγγελόμενη ποίηση, επειδή οι τέχνες αυτές χρειάζονται ένα ζωντανό σώμα σαν διερμηνέα.
Πριν την Ολυμπία Καράγιωργα, ένα μεγάλο απόσπασμα από αυτή τη διάλεξη είχε συμπεριλάβει ο Τάσος Λιγνάδης στο βιβλίο του "Ο Λόρκα και οι ρίζες του". Θα φροντίσω να σκανάρω το σχετικό κεφάλαιο και να το ανεβάσω σύντομα εδώ, στα σχόλιά σου. Αξίζει τον κόπο, είναι πολύ ενδιαφέρον και κατατοπιστικό όπως είναι και ολόκληρο το βιβλίο του, που κυκλοφόρησε το ’64 και, λόγω αυξημένης ζήτησης, επανεκδόθηκε το 1992 από τις εκδόσεις Έκτυπο. Θα τολμούσα να πω ότι με όσα περιλαμβάνει το σχετικό κεφάλαιο – αυτά που είπε ο Λόρκα αλλά και όσα είπαν γι αυτόν άλλοι μεγάλοι ποιητές – το βιβλίο αυτό, πέραν της άλλης αξίας του, σε μυεί και στο ντουέντε.
Προς το παρόν να δώσω μια πρόγευση (εξ αντιγραφής και με την ορθογραφία της εποχής), ως φόρο τιμής στον μεγάλο θεατράνθρωπο και δάσκαλο Τάσο Λιγνάδη (που αξίζει να θυμηθούμε ότι το 1968 παραιτήθηκε από την Φιλοσοφική Σχολή του Παν/μίου της Αθήνας όπου δίδασκε, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για το πραξικόπημα της χούντας):
«Το σκοτεινό αυτό και ριγηλό duende για το οποίο σας μιλώ, είναι ένας απόγονος του “χαρίεντος” δαιμονίου του Σωκράτη, όλο μάρμαρο και αλάτι, που ωργισμένο τσαγγρούνισε το δάσκαλό του τη μέρα που ήπιε το κώνειο... Κάθε βήμα που ένας άνθρωπος ή, καθώς ο Nietzsche θα προτιμούσε να πη, ένας καλλιτέχνης, κάνει προς τον πύργο της τελειώσεώς του είναι η τιμή της συγκρούσεως που κερδίζει με ένα duende, όχι με έναν άγγελο, όπως έχει ειπωθή, ούτε με μια μούσα. Είναι αναγκαίο να επιχειρήση κανείς αυτή τη θεμελιακή διάκριση για να φθάση στις ρίζες κάθε έργου ... Ο άγγελος χαρίζει την ακτινοβολία, η μούσα την εντολή ... Το duende ξυπνάει στα βαθειά κύτταρα του αίματος ... Για να βρούμε το duende δεν υπάρχει ούτε χάρτης ούτε συνταγή. Το μόνο που ξέρει κανείς είναι ότι καίει το αίμα...»
και
«Όταν η μούσα φοβηθή το θάνατο, του κλείνει την πόρτα... Όταν ο άγγελος φοβηθή το θάνατο, υφαίνει με παγωμένα δάκρυα μια ελεγεία... Τό duende αντίθετα δεν εμφανίζεται, εάν δεν βλέπη δυνατότητα θανάτου...» - F.G.L.
Και να συμπληρώσω κάτι ακόμα από το ίδιο κεφάλαιο που έχει απόλυτη σχέση με τον τίτλο του ποστ σου:
"Tούτη η γης που θα μας πάρει, χτύπα την με το ποδάρι"
Είναι ο ελληνικός δημοτικός στίχος που θα συνάρπαζε τους ισπανούς flamencos χορευτές του duende. - Τ.Λ.
Μου επιτρέπεις, υποθέτω, να σου επιστήσω την προσοχή σε κάποιον κίνδυνο. :-)
Επειδή στα ποστς σου χρησιμοποιείς κόπυ-πέηστ από βιβλία, άρθρα, τραγούδια κ.ά., αν ποτέ αντιπαρατεθείς με κάποιον "συνάδελφο" blogger, κινδυνεύεις να σου πει ότι έχεις ένα "θλιβερό κόπυ πέηστ μπλογκάκι".
Bλέπεις, πολλοί είναι ερωτευμένοι με την πρωτότυπη σκέψη και γραφή τους και περιφρονούν όσα έχουν γράψει ή πει, άλλοι αναγνωρισμένης αξίας και αναλόγου ειδικότητας άνθρωποι.
Αντίθετα, εγώ πιστεύω ότι είναι πολύ καλύτερο να μεταδώσεις όσα γνωρίζεις ότι έχουν προσφέρει αυτοί οι άνθρωποι, παρά να φλυαρήσεις αναμασώντας διάφορα κλισέ ή διασκευάζοντας όσα αυτοί είπαν, πολλές φορές μάλιστα δια της έμμεσης κλεψιτυπίας.
Για ακόμα μια φορά με ενθουσιάζεις! Και ξέρεις γιατί. Για τη μετάφραση. Έχω το πρωτότυπο και στα ισπανικά και στα ιταλικά. Καλή και η Καράγιωργα, αλλά όπως είπε και ένας φίλος μου ποιητής ισπανόφωνος, το ντουέντε της θυμίζει πιο πολύ Καράγιωργα, παρά Λόρκα. Δεν το έχω όμως σε άλλη μετάφραση και απολαμβάνω απίστευτα το κείμενο του Δάσκαλου Λιγνάδη, το οποίο όσο κι αν το έψαξα δεν το βρήκα καθώς και τις ποιητικές συλλογές του με το ψευδώνυμο Λ.Δ.Τάσος. Ξέρεις πόσες φορές μου ήρθε να πάω να βρω το γιο του το Δημήτρη και να ζητήσω αντίτυπα...
αααααχ! αναγάλλιασες καρδιά μου...:)
Ναι, το ξέρω. Μου το έχει πει ήδη φίλος μου ποιητής, ότι αυτό που κάνω είναι παραλογοτεχνία. Εγώ όμως έχω μέσα μου το δασκαλίκι αρτουά. Και αν και ΣΕ ΕΝΑ άτομο δείξω το δρόμο να ανακαλύψει τις ομορφιές της Τέχνης, σκασίλα μου μεγάλη τι θα πει ο κάθε πικραμένος που θέλει να γίνει Λόρκα.
Λογοτέχνης δεν είμαι. Αλλά όπως διδάσκουμε στο σχολειά Λογοτεχνία, στο περίπου, αυτό κάνω κι εδώ. Ο κάθε φιλόλογος που διδάσκει από τα Νεοελληνικά Αναγνώσματα ή από τα μεταφρασμένα αρχαιοελληνικά κείμενα, δεν κάθεται να γράψει δικά του. Μεταλαμπαδεύει τη γνώση μέσω των καταξιωμένων δημιουργών.
Σέβομαι όσους κάνουν ποιητική ή συγγραφική απόπειρα, θαυμάζω αυτούς που μου αρέσουν και τους διαδίδω, αλλά δε θα πάψουμε να μιλάμε για τον Μπαχ και τον Μότσαρτ ή τον Νερούδα και το Λόρκα γιατί υπάρχουν εκκολαπτόμενοι μουσουργοί και ποιητές.
@ Paranoia
Αχ! Βαλτή είσαι... Με ταξίδεψες...
Γρανάδα, καλοκαίρι, φεγγαράδα, κάτω από την ολοφώτιστη Αλάμπρα, στο ποτάμι με τάπας θερμπέθες και σανγκρία... και μετά, στο μπαράκι με τα «σκληρά!» τα φλαμένκο, τα ροντένια, με τους τσιγγάνους! Οι κιθάρες μπροστά μας κι εμείς καθισμένοι κατάχαμα με τα ποτά στο χέρι κι οι Ισπανοί μου να μου εξηγούν τα λόγια γιατί ήταν «βαριά»!
Εσύ που ξέρεις, που έχεις αίμα τέτοιο, που τα έζησες, πώς άντεξες να φύγεις; Στη Σάντα Κρουθ ήταν; Για εκεί μιλάς;
@gb winzip
Όχι ακριβώς... και πάθος. Αλλά όχι μόνο αυτό...
Για εκεί μιλάω, δεν άντεξα κι ακόμα δεν το αντέχω, μου λείπει ο καπνός στο λαρύγγι, να πνίγομαι απο τη ζάλη του έρωτα, μαζί με κείνο το βουβό κλάμα της ψυχής, τάπας, πατα-νεγκρα, αγγούλας, μπόλικη σανγγρία κι ο χορός αυτός που γίνεσαι μια παρέα με όλους χωρίς να γνωρίζεις κανέναν. Μόνον εκεί τα βρήκα. Μου λείπουν οι φορεσιές με τα πουά τους, το γέλιο τους, η ψυχή τους. Η άλλη μου πατρίδα, και κει όλοι τη σέβονται.
Φιόρο σε νιώθω απόλυτα. Οι πιο αγαπημένοι και στενοί μου φίλοι, που είναι αδέρφια μου, βρίσκονται Ανδαλουσία, στην περιοχή του Χαέν. Θα το ξέρεις. Πολύ κοντά στη Γρανάδα, στην Κόρντοβα και στη Σεβίλλη. Ήμουν εκεί πριν ένα μήνα και γέμισα μπαταρίες, γιατί όταν έχω να πάω καιρό, με πιάνει σύνδρομο στέρησης. Ευτυχώς που έρχονται κι αυτοί συχνά και μοιράζονται τα ταξίδια. Καλοκαίρι έρχονται Ελλάδα και πάμε μαζί διακοπές. Τώρα που ξαναείδα το προηγούμενο ποστ, εκεί που λέω «σκληρά» εννοώ φλαμένκο, δηλαδή τα βαριά φλαμένκο τα τσιγγάνικα, τα κοψοφλεβίστικα, γιατί μπορεί να παρθεί και αλλιώς και η φουκαριάρα είμαι παντελώς άσχετη με το σπορ! :)
Μηπως στα Ελληνικα το Ντουεντε λεγεται ΨΥΧΗ.
@ 123kostas
Όχι. Γιατί υπάρχει στα ισπανικά η λέξη ψυχή=alma(άλμα)
Είναι κάτι διαφορετικό εντελώς. Ψυχή έχουν όλα τα έμβια όντα. Ψυχή ή ψυχάρα έχει και ένα παλικάρι γενναίο και όποιου το λέει η καρδούλα του.
Το ντουέντε είναι άλλο πράγμα... έχει μαύρους ήχους κι ανεβαίνει από τις πατούσες των ποδιών... :)
Αν πας Ανδαλουσία τότε μόνο θα καταλάβεις.
Δημοσίευση σχολίου