Τετάρτη 8 Αυγούστου 2007

Sapertutto... Sa una pagina più di un libro!



Vocabulario urreano realizado por Manuel Martín Oliver y Manuel Martín Martín.
Un trabajo, apoyado en El Diccionario de la Real Academia de la Lengua Española
y la Gran Enciclopedia Aragonesa

Sapertutto... Ξερόλας! Sapere=Ξέρω - Tutto=Όλα
Sa una pagina più di un libro! Ξέρει μια σελίδα περισσότερο από ένα βιβλίο!

Οι Ελβετοί του ιταλικού καντονιού, έχουν μια έκφραση για τον γνωστό ξερόλα. Λένε ότι ξέρει μια σελίδα παραπάνω από ένα βιβλίο!

Την Παρασκευή που πέρασε, διάβασα ένα άρθρο του Ανδρέα Παππά, στην Βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας, για τις νέες λέξεις στη γλώσσα μας. Το παραθέτω ολόκληρο γιατί το βρίσκω πολύ ενδιαφέρον. Σημειώνω ότι το φαινόμενο δεν είναι σαφώς, μόνο ελληνικό. ευρωπαϊκό και αμερικάνικο όμως, σίγουρα.

Οριοβασία και δηθενιά


Περί γλώσσας ο λόγος. Τι να κάνουμε; Ο καθείς εφ' ω ετάχθη. Για μία ακόμη φορά, λοιπόν, αισθάνομαι την ανάγκη να υπερασπιστώ τον πλούτο, την ευρηματικότητα και την «απορροφητικότητα» της καθημερινής μας γλώσσας, κατασυκοφαντημένης από τους κάθε λογής γλωσσοσωτήρες και γλωσσοανησυχούντες.

Οι οποίοι, βέβαια, δεν είναι παρά οι ίδιοι, λίγο-πολύ, με εκείνους που «ανησυχούν» και γενικότερα: για «το μέλλον της φυλής», για «τον αφελληνισμό μας», για «τη γλωσσική πενία της νεολαίας» ενώ κάποτε «μαθαίναμε γράμματα», κ.λπ., κ.λπ.

Και όμως, η γλώσσα μας περνάει μία από τις πιο ενδιαφέρουσες -θα τολμούσα να πω και γόνιμες- περιόδους της μακράς ιστορίας της. Μια γλώσσα κλεισμένη στην (ψευδο) αυτάρκειά της, μια γλώσσα αρνητική απέναντι σε κάθε είδους επιρροές και εξελίξεις, είναι μια γλώσσα νεκρή, άψυχη. Τα «στάσιμα νερά» να φοβάσαι στη γλώσσα, έλεγε ο Ζήσιμος Λορεντζάτος. Αντίθετα, ζωντανή είναι μια γλώσσα που αντλεί συνεχώς νέα στοιχεία, από ποικίλες πηγές και για ποικίλες χρήσεις, στοιχεία τα οποία έχει, προφανώς, ανάγκη ώστε να λειτουργήσει ακόμη καλύτερα ως μέσο έκφρασης και επικοινωνίας.

Ολα τα άλλα είναι για τον Πολύδωρα και την Κανέλλη, για να ασκεί το παπαδαριό τρομοκρατία, και επομένως ηγεμονία, στο «ποίμνιό» του (τι έκφραση κι αυτή!), για να εντυπωσιάζουν εθνοπατριωτικά και «ελληνοχριστιανικά» ακροατήρια ο Παπαθεμελής και ο Ζουράρις, για να πουλάνε τα βιβλία τους ο Αδωνις Γεωργιάδης και ο Λιακόπουλος.

Εις επίρρωσιν, λοιπόν, όσων προηγήθηκαν θα επικαλεστώ ένα ακόμη στοιχείο από την καθημερινή τριβή μου με τα κείμενα και τις λέξεις: την «αμφίπλευρη διεύρυνση» (αυτή, πάλι, τη διατύπωση πού τη θυμήθηκα;) του λεξιλογίου μας, προφορικού και γραπτού. Ετσι, δουλεύοντας πρόσφατα μεταφράσεις που εκκρεμούσαν από καιρό, αλλά και γράφοντας κείμενα με διάφορες αφορμές, διαπίστωσα ότι χρησιμοποιούσα ορισμένες λέξεις κοινό γνώρισμα των οποίων ήταν ότι είχαν ενταχθεί σχετικά πρόσφατα στο (προφορικό αλλά και γραπτό, επιμένω) λεξιλόγιό μου. Και το πιο ενδιαφέρον: οι λέξεις αυτές προέρχονται από τη λόγια παράδοση όσο και από τη ζώσα γλωσσική και «γλωσσοπλαστική» πραγματικότητα, αυτή που διαμορφώνεται -και ας φρίττουν οι κάθε λογής καθαρολόγοι- ακόμη και στα Goody's ή τα Starbucks.

Ετσι, θεωρώ εξαιρετικά δείγματα εμπλουτισμού (ναι, εμπλουτισμού) της γλώσσας λέξεις όπως δηθενιά (το έργο ή το μαγαζί που είναι πολύ «δήθεν», που πουλάει μούρη), φατσοκόφτης (ο τύπος που «κάνει πόρτα», και επομένως δουλειά του είναι να κόβει φάτσες), ρεντρουμάδικο και ρεντρουμού (σύνολο δωματίων προς ενοικίαση και η ιδιοκτήτριά τους) ή σεβεντίλα (αυτό που αποπνέει μια ταινία ή μια μουσική κολλημένη στα πρότυπα της δεκαετίας του 1970). Οπως, αντίστοιχα, θεωρώ (γλωσσικό) ευτύχημα ότι όλο και πιο συχνά πλέον τείνω να χρησιμοποιώ ουσιαστικά όπως οριοβασία (να κινείσαι κάπου ανάμεσα, στο μεταίχμιο) ή οκνηροστάσιο (εξαιρετικά χρήσιμη λέξη για να περιγράψεις ελληνική δημόσια υπηρεσία την επομένη τριήμερης αργίας), επίθετα όπως οψιμαθής ή κερδαλεόφρων (ο φιλοχρήματος, αλλά και γενικότερα ο συμφεροντολόγος), το επίρρημα ανιδρωτί (ακόπως, ψιλολουφάροντας) κ.λπ., κ.λπ.

Οσο για το κοινό γνώρισμα αυτών των λέξεων: απλούστατα, έρχονται να καλύψουν ανάγκες -και κυρίως αποχρώσεις- τις οποίες η έως τώρα γλωσσική μας σκευή αδυνατούσε να καλύψει.

ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΠΑΣ achpappas@hotmail.com

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 03/08/2007

Μεταφέρω λοιπόν το άρθρο από την Ελευθεροτυπία, το οποίο βρίσκω ιδιαίτερα ενδιαφέρον, όπως σας είπα, για το θέμα της ενσωμάτωσης των «μοντέρνων λέξεων», που χρησιμοποιούμενες κυρίως από τη νεολαία μιας χώρας, εν τέλει, αποτελούν μέρος της. Αυτό γίνεται σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες.
Πιστεύετε ότι αυτή η απορρόφηση είναι φυσική εξέλιξη μιας γλώσσας ή ενδεχομένως αποτελεί κίνδυνο για λεξιπενία και λήθη του πανέμορφου και πλουσιότατου λεξιλογίου της γλώσσας μας;
Είναι οι νέοι σε θέση να χρησιμοποιούν τις «μοντέρνες εκφράσεις», γνωρίζοντας τη γλώσσα μας και χωρίς να αφήνουν να χαθεί ο πλούτος της; Τί λέτε;

18 σχόλια:

Γουφ είπε...

H μητρική λαλιά μας δεν εχει ανάγκη κανέναν, ούτε αυτούς που την επιτιμούν, ούτε αυτούς που την κακοποιούν, ούτε αυτούς που την υπερασπίζονται ούτε αυτούς που την θεραπεύουν. Ξέρει αυτή τι κάνει και θα το κάνει πάντοτε σωστά διότι μας αγαπάει και γνωρίζει ότι χάρις σ'άυτήν και μόνον υπάρχουμε και θα εξακολουθήσουμε. Ας της πούμε ευχαριστώ και ας την αφήσουμε ήσυχη. Αλλα και να μην το κάνουμε, το ίδιο της κάνει.

Ανώνυμος είπε...

Η εξέλιξη της Ελληνικής γλώσσας δεν είναι νέο φαινόμενο. Για παράδειγμα, κάποιοι έτυχε να διδαχθούν και απλή καθαρεύουσα και δημοτική και μονοτονικό και τις αλλαγές που ακολουθούσανε στη γραμματική και στην ορθογραφία.
Οι πολιτικοκοινωνικές συνθήκες, έφεραν αλλαγές, για παράδειγμα στην αρχή της διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, εφαρμόστηκε το μονοτονικό. Χρόνια μετά πιστεύω ότι ήταν λάθος, αλλά δεν μιλάμε γι’ αυτό σήμερα.
Ουσιαστικά η εξέλιξη δεν βλάπτει, αντίθετα προσθέτει πράγματα. Στο βωμό αυτής της εξέλιξης όμως σβύνουν όμορφες λέξεις. Αυτό το σημείο δικαιολογεί την λεξιπενία που παρά τις προσθήκες κατά την άποψη μου υπάρχει. Καταλήγοντας, πιστεύω ότι παρόλα αυτά η γλώσσα δεν κινδυνεύει να πέσει σε λήθη και φυσικά δεν πρόκειται να χαθεί κι αυτό θα το αποδείξουν οι νέες γενιές στην πορεία.

.liketobite είπε...

Μα νομίζω πως έχετε απαντήσει το ερώτημα μόνη σας: "...το θέμα της ενσωμάτωσης των «μοντέρνων λέξεων», που χρησιμοποιούμενες κυρίως από τη νεολαία μιας χώρας, εν τέλει, αποτελούν μέρος της."

Αυτό δεν λέγεται εμπλουτισμός της γλώσσας; Τώρα, αν πρόκειται να υιοθετηθούν οι νέοι όροι από τις προηγούμενες γενιές αυτό δεν το γνωρίζω. Το καλό είναι πως όσο υπάρχει η συναναστροφή με ανθρώπους "παραδοσιακούς" και όσο γράφονται βιβλία χρησιμοποιώντας τη κλασική γλώσσα δεν νομίζω πως υπάρχει κίνδυνος. Άλλωστε αυτός που διαβάζει βιβλία έχει τη δυνατότητα ή πιθανότητα να εμπλουτίσει το λεξιλόγιό του. Νομίζω πως αυτός είναι και ο μοναδικός τρόπος.

Αλήθεια σας έχει τύχει να διαβάσετε ένα SMS γραμμένο από κάποιον νέο; Ή να διαβάσετε greeklish στο blog σας ή σε κάποιο forum; Αυτή είναι κακοποίηση της γλώσσας!

μαριάννα είπε...

@ γούφας

Με κάλυψες απόλυτα! Μα εντελώς! ;)

μαριάννα είπε...

@ Ανώνυμος

Γράφεις:Ουσιαστικά η εξέλιξη δεν βλάπτει, αντίθετα προσθέτει πράγματα. Στο βωμό αυτής της εξέλιξης όμως σβύνουν όμορφες λέξεις. Αυτό το σημείο δικαιολογεί την λεξιπενία που παρά τις προσθήκες κατά την άποψη μου υπάρχει.


Εδώ είναι όλο το θέμα. Εδώ πατάει και ο αντίλογος. Ότι χρησιμοποιούν το «εύπεπτο-χυδαίο» και δεν κάνουν χρήση του πλούσιου λεξιλογίου μας.
Και ενώ ένας μεγάλος μπορεί θαυμάσια να χρησιμοποιήσει τη δηθενιά ή την ξερολιά, γνωρίζοντας όμως την έπαρση, την υποκρισία ή την παντογνωσία, αντίστοιχα, αναρωτιούνται αν είναι σε θέση να το κάνει ένας νέος.
Προσωπικά πιστεύω ότι μπορεί μια χαρά, αν κρίνω από τα παιδιά μου και τους μαθητές μου, όπου ανάλογα με την περίσταση χρησιμοποιούν και το κατάλληλο λεξιλόγιο.
Κατά τα λοιπά, συμφωνώ μαζί σου!

μαριάννα είπε...

@ LikeToBite

Καλωσόρισες!
Σωστά. Συμφωνώ μαζί σου. Αν κατάλαβες άνοιξα την κουβέντα για να καθησυχάσουν οι ανησυχούντες. Προσωπικά είμαι υπέρ της χρήσης χρηστικών λέξεων και εκφράσεων, που αντιπροσωπεύουν και εκφράζουν τον σύγχρονο άνθρωπο.
Όσον αφορά τα greeklish στα φόρα, τα απεχθάνομαι. Τα ανέχομαι μόνο στην περίπτωση που δεν μπορεί κάποιος να κάνει αλλιώς. Όπως εγώ στο κινητό μου που δεν έχει ελληνικά γιατί είναι αγορασμένο απ' έξω. Και έγινα έξαλλη όταν διαπίστωσα ότι τα κινητά που προορίζονται για κάποιες ευρωπαϊκές χώρες, έχουν άλλες γλώσσες από αυτά που προορίζονται για τις βαλκανικές. Δηλαδή το ελληνικό μου κινητό δεν έχει ισπανικά, ενώ έχει σέρβικα και το ελβετικό δεν έχει φυσικά ελληνικά.

cropper είπε...

Πολύ μεγάλο θέμα μας έβαλες, βρε Γητεύτρια. Κι είναι παραμονές διακοπών...

Ο Γληνός έλεγε ότι "η Γλώσσα είναι καταστάλαγμα ψυχικής εξέλιξης..."

καταστάλαγμα
ψυχικής
εξέλιξης


Τρεις λέξεις με τέτοιο βάρος, που περικλείουν τα πάντα για την γλώσσα.
Όσα αξίζουν να διατηρηθούν από το παρελθόν, εξελίσσονται διαρκώς σε μια ψυχική λειτουργία και υπονείδητα.

Μόνο που η γλώσσα θέλει αγάπη, όπως λέει κι ο κουζουλός, θέλει και γνώση. Γιατί, αν αγαπάς και γνωρίζεις την γλώσσα σου, δεν φοβάσαι την χρήση της και δεν ασχημονείς με τις λέξεις της. Μπορείς να χειριστείς τον "ρευστό" της λόγο με όσα τσαλιμάκια επιθυμείς. Αρκεί να είναι ο "καμβάς" καλοφτιαγμένος, στέρεος. (Πίσω απ' την Γκερνίκα κρύβεται όλος ο μόχθος με τα ρεαλιστικά σχέδια του Πικάσο. Πρώτα μαθαίνεις το πραγματικό και μετά μπορείς να παίξεις μ' αυτό.)

Πριν αρκετά χρόνια, εμφανίστηκε η έκφραση "μου τη δίνει". Και τότε υπήρχαν γκρίνιες για τις ξενόφερτες εκφράσεις που θα χαλάσουν την γλώσσα μας. Σα να είναι καμιά παρθένα που πρέπει να μείνει πάντα άσπηλη, μην και χαλάσει. Τίποτα δεν έπαθε η γλώσσα και σήμερα οι μικρότεροι μπορεί να θεωρούν το "μου τη δίνει" ως ανέκαθεν δόκιμη έκφραση.

Όσο για τα grekklish και τα sms, θέλει λίγη προσοχή, γιατί πρόκειται πράγματι για μια επίθεση στην γλώσσα, με στόχο τους νέους κυρίως, που δεν έχουν προλάβει να την αγαπήσουν και να την γνωρίσουν.

Πολλά λέω;
Έχω κι άλλα, αλλά τ' αφήνω για μετά τις διακοπές.

Γειά χαρά.

μαριάννα είπε...

@ cropper
Ο Γληνός έλεγε ότι "η Γλώσσα είναι καταστάλαγμα ψυχικής εξέλιξης..."

καταστάλαγμα
ψυχικής
εξέλιξης


Πραγματικά Κωστή μου. Λέξεις με βάρος! Από το μεγάλο δάσκαλο...
Η ανάλυσή σου είναι ουσιαστική και απόλυτα σωστή. Μιλάς για το υπόβαθρο, το οποίο όταν υπάρχει, ναι, σε νομιμοποιεί να λες και να χρησιμοποιείς ότι θες και όπως το θες, χωρίς να κινδυνεύει η γλώσσα και ο πλούτος της.
Κρίνοντας από το γλωσσικό, υψηλό επίπεδο των νέων που με περικεντρίζουν, μπορώ να είμαι ήσυχη...;)

Λοιπόν ξέρεις ότι εγώ πολλά πολλά με τα ιερά και τα όσια, δεν έχω.
Υπάρχει όμως ένας ποιητής που τον λατρεύω. Ο Ιερομόναχος Συμεών, κατά κόσμον Miguel Angel de la Jara Higginson. Ο ποιητής αυτός είναι Περουβιανός σε καταγωγή. Μιλάει ελληνικά καλύτερα κι από μας. Στην ποιητική του συλλογή:

Με ιμάτιον μέλαν
καθώς άνεμος απλώς φυσά

στην πρώτη σελίδα, έχει την ακόλουθη αφιέρωση:

Προσφέρεται στους ανθρώπους
που πρόσφεραν τα ελληνικά


Καλό ταξίδι και ξέχνα τα πάντα πίσω... ;) Φιλιά!

μελονικος είπε...

Αναφλοή: αναζωπύρωση
Απιθώνω: αφήνω κάτω κάτι με τον πυθμένα κάτω.
Απιστομώ: αφήνω κάτι κάτω με το στόμιο κάτω

Xavier είπε...

Ωραίο θέμα. Η ουσία είναι ότι η εξέλιξη της γλώσσας είναι κάτι πέρα από οποιοδήποτε έλεγχο. Είναι στο ποτάμι της ιστορίας, που ως γνωστό δε γυρίζει πίσω. Οπότε γνώμη μπορεί να έχουμε, αλλά απλά και μόνο για την κουβέντα.

Εμένα δε μου αρέσουν κάποιες "νέες" λέξεις. Πχ στον επαγγελματικό μου χώρο ακούω συχνά τη λέξη "καστομιά" (από το custom) και μου γυρνάνε τα άντερα. Αλλά όσο και να μου γυρνάνε, ξέρω ότι η λέξη είναι εδώ και θα μείνει, άρα πρέπει να τη συμπαθήσω.

μαριάννα είπε...

@ Νίκος

Νίκο μου καλωσόρισες!
Ευχαριστούμε για τις λέξεις. Την αναφλοή δεν την ήξερα.
Το έπεσε τ' απίστομα ναι! :)

μαριάννα είπε...

@ Xavier

Έτσι είναι και ευτυχώς. Ναι το καστομιά είναι... κάπως. :))))
Πάντως πολλές είναι πετυχημένες και εκφραστικές γι αυτό και πέρασαν. Δεν είναι τυχαίο ότι μένουν.
Εγώ γελάω πολύ και με τη χρήση γνωστών λέξεων, με άλλη έννοια.
Για παράδειγμα γέλασα πολύ όταν άκουσα για πρώτη φορά την λέξη «υπερπαραγωγή».
Ρώτησα την κόρη μου πώς της φάνηκε κάποια γνωστή κυρία. Και μου απάντησε: Υπερπαραγωγή! Κι έμεινα άναυδη. Δηλαδή; ρώτησα. Τί δηλαδή ρε παιδί μου, μου λέει, με ταφτάδες και δίχτυα και σατέν λαμέ και τρία κιλά μπιζού, πρωινιάτικα!!! Κι έτσι έμαθα ότι σημαίνει περίπου ότι το του ματς. :)

μελονικος είπε...

Επειδή υποψιάζομαι ότι ασχολείσαι με τη γλώσσα, και επειδή κατά κάποιο τρόπο με ενδιαφέρει το θέμα τώρα μαζεύω λέξεις από τη γλώσσα των Ελληνοαμερικανών .
Να φριτζάσουμε τα τσούζα :να παγώσουμε τους χυμούς.
Τσικόμια:τσίχλες

μαριάννα είπε...

@ νίκος

Πάρα πολύ καλές. Δεν τις ήξερα. Στην αρχή μου φάνηκαν καλιαρντά. :)
Έχεις κάνει ποστ με τέτοιες λέξεις;
Ενδιαφέρον θα είναι...
Σ' ευχαριστώ πολύ που μας τις γνώρισες! :)

μελονικος είπε...

Ελληνοαμερικανών λεξιλόγιο.
Φουρνόθεν= άδικα, χαμένος κόπος.
Τα μπίλια= οι λογαριασμοί.

μαριάννα είπε...

@ Νίκος

Μπράβο Νίκο μου! Να 'σαι καλά, γελάω με τις λέξεις αυτές...
Πάντως με το φουρνόθεν ετυμολογικά, δεν βγάζω άκρη...
Ενώ τα μπίλια μια χαρά τα κατάλαβα.:)

μελονικος είπε...

Απο το "φορ ναθινκ"

μαριάννα είπε...

χαχαχαχαχαχαχαχαχαχα! Κορυφαίο! Δε θα το σκεφτόμουν με τίποτα!