Sapertutto... Sa una pagina più di un libro!

Vocabulario urreano realizado por Manuel Martín Oliver y Manuel Martín Martín.
Un trabajo, apoyado en El Diccionario de la Real Academia de la Lengua Española
y la Gran Enciclopedia Aragonesa

Sapertutto... Ξερόλας! Sapere=Ξέρω - Tutto=Όλα
Sa una pagina più di un libro! Ξέρει μια σελίδα περισσότερο από ένα βιβλίο!

Οι Ελβετοί του ιταλικού καντονιού, έχουν μια έκφραση για τον γνωστό ξερόλα. Λένε ότι ξέρει μια σελίδα παραπάνω από ένα βιβλίο!

Την Παρασκευή που πέρασε, διάβασα ένα άρθρο του Ανδρέα Παππά, στην Βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας, για τις νέες λέξεις στη γλώσσα μας. Το παραθέτω ολόκληρο γιατί το βρίσκω πολύ ενδιαφέρον. Σημειώνω ότι το φαινόμενο δεν είναι σαφώς, μόνο ελληνικό. ευρωπαϊκό και αμερικάνικο όμως, σίγουρα.

Οριοβασία και δηθενιά


Περί γλώσσας ο λόγος. Τι να κάνουμε; Ο καθείς εφ' ω ετάχθη. Για μία ακόμη φορά, λοιπόν, αισθάνομαι την ανάγκη να υπερασπιστώ τον πλούτο, την ευρηματικότητα και την «απορροφητικότητα» της καθημερινής μας γλώσσας, κατασυκοφαντημένης από τους κάθε λογής γλωσσοσωτήρες και γλωσσοανησυχούντες.

Οι οποίοι, βέβαια, δεν είναι παρά οι ίδιοι, λίγο-πολύ, με εκείνους που «ανησυχούν» και γενικότερα: για «το μέλλον της φυλής», για «τον αφελληνισμό μας», για «τη γλωσσική πενία της νεολαίας» ενώ κάποτε «μαθαίναμε γράμματα», κ.λπ., κ.λπ.

Και όμως, η γλώσσα μας περνάει μία από τις πιο ενδιαφέρουσες -θα τολμούσα να πω και γόνιμες- περιόδους της μακράς ιστορίας της. Μια γλώσσα κλεισμένη στην (ψευδο) αυτάρκειά της, μια γλώσσα αρνητική απέναντι σε κάθε είδους επιρροές και εξελίξεις, είναι μια γλώσσα νεκρή, άψυχη. Τα «στάσιμα νερά» να φοβάσαι στη γλώσσα, έλεγε ο Ζήσιμος Λορεντζάτος. Αντίθετα, ζωντανή είναι μια γλώσσα που αντλεί συνεχώς νέα στοιχεία, από ποικίλες πηγές και για ποικίλες χρήσεις, στοιχεία τα οποία έχει, προφανώς, ανάγκη ώστε να λειτουργήσει ακόμη καλύτερα ως μέσο έκφρασης και επικοινωνίας.

Ολα τα άλλα είναι για τον Πολύδωρα και την Κανέλλη, για να ασκεί το παπαδαριό τρομοκρατία, και επομένως ηγεμονία, στο «ποίμνιό» του (τι έκφραση κι αυτή!), για να εντυπωσιάζουν εθνοπατριωτικά και «ελληνοχριστιανικά» ακροατήρια ο Παπαθεμελής και ο Ζουράρις, για να πουλάνε τα βιβλία τους ο Αδωνις Γεωργιάδης και ο Λιακόπουλος.

Εις επίρρωσιν, λοιπόν, όσων προηγήθηκαν θα επικαλεστώ ένα ακόμη στοιχείο από την καθημερινή τριβή μου με τα κείμενα και τις λέξεις: την «αμφίπλευρη διεύρυνση» (αυτή, πάλι, τη διατύπωση πού τη θυμήθηκα;) του λεξιλογίου μας, προφορικού και γραπτού. Ετσι, δουλεύοντας πρόσφατα μεταφράσεις που εκκρεμούσαν από καιρό, αλλά και γράφοντας κείμενα με διάφορες αφορμές, διαπίστωσα ότι χρησιμοποιούσα ορισμένες λέξεις κοινό γνώρισμα των οποίων ήταν ότι είχαν ενταχθεί σχετικά πρόσφατα στο (προφορικό αλλά και γραπτό, επιμένω) λεξιλόγιό μου. Και το πιο ενδιαφέρον: οι λέξεις αυτές προέρχονται από τη λόγια παράδοση όσο και από τη ζώσα γλωσσική και «γλωσσοπλαστική» πραγματικότητα, αυτή που διαμορφώνεται -και ας φρίττουν οι κάθε λογής καθαρολόγοι- ακόμη και στα Goody's ή τα Starbucks.

Ετσι, θεωρώ εξαιρετικά δείγματα εμπλουτισμού (ναι, εμπλουτισμού) της γλώσσας λέξεις όπως δηθενιά (το έργο ή το μαγαζί που είναι πολύ «δήθεν», που πουλάει μούρη), φατσοκόφτης (ο τύπος που «κάνει πόρτα», και επομένως δουλειά του είναι να κόβει φάτσες), ρεντρουμάδικο και ρεντρουμού (σύνολο δωματίων προς ενοικίαση και η ιδιοκτήτριά τους) ή σεβεντίλα (αυτό που αποπνέει μια ταινία ή μια μουσική κολλημένη στα πρότυπα της δεκαετίας του 1970). Οπως, αντίστοιχα, θεωρώ (γλωσσικό) ευτύχημα ότι όλο και πιο συχνά πλέον τείνω να χρησιμοποιώ ουσιαστικά όπως οριοβασία (να κινείσαι κάπου ανάμεσα, στο μεταίχμιο) ή οκνηροστάσιο (εξαιρετικά χρήσιμη λέξη για να περιγράψεις ελληνική δημόσια υπηρεσία την επομένη τριήμερης αργίας), επίθετα όπως οψιμαθής ή κερδαλεόφρων (ο φιλοχρήματος, αλλά και γενικότερα ο συμφεροντολόγος), το επίρρημα ανιδρωτί (ακόπως, ψιλολουφάροντας) κ.λπ., κ.λπ.

Οσο για το κοινό γνώρισμα αυτών των λέξεων: απλούστατα, έρχονται να καλύψουν ανάγκες -και κυρίως αποχρώσεις- τις οποίες η έως τώρα γλωσσική μας σκευή αδυνατούσε να καλύψει.

ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΠΑΣ achpappas@hotmail.com

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 03/08/2007

Μεταφέρω λοιπόν το άρθρο από την Ελευθεροτυπία, το οποίο βρίσκω ιδιαίτερα ενδιαφέρον, όπως σας είπα, για το θέμα της ενσωμάτωσης των «μοντέρνων λέξεων», που χρησιμοποιούμενες κυρίως από τη νεολαία μιας χώρας, εν τέλει, αποτελούν μέρος της. Αυτό γίνεται σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες.
Πιστεύετε ότι αυτή η απορρόφηση είναι φυσική εξέλιξη μιας γλώσσας ή ενδεχομένως αποτελεί κίνδυνο για λεξιπενία και λήθη του πανέμορφου και πλουσιότατου λεξιλογίου της γλώσσας μας;
Είναι οι νέοι σε θέση να χρησιμοποιούν τις «μοντέρνες εκφράσεις», γνωρίζοντας τη γλώσσα μας και χωρίς να αφήνουν να χαθεί ο πλούτος της; Τί λέτε;