Γιάννης Χρήστου! 40 χρόνια... κιόλας!

Μερικές φορές η ζωή στήνει παιχνίδια εξαιρετικά κακόγουστα, τόσο, που ξεπερνά και τους πιο ευφάνταστους σεναριογράφους. Κι αναμφίβολα η «κακιά μοίρα» στοχεύει τους καλύτερους! Σταθερά και κλασικά...

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΚΙΩΝΗ

Ο μουσικός των πάντων

Γιάννης Χρήστου - μια τραγική επέτειος 

Τη νύχτα της 7ης προς την 8η Ιανουαρίου 1970 (πριν από 40 χρόνια) ο Γιάννης Χρήστου επέστρεφε στο σπίτι του έπειτα από γιορταστική έξοδο για την ονομαστική του εορτή.

Μαζί του, στο αυτοκίνητο - βαν που οδηγούσε η σύζυγός του, βρίσκονταν δύο φιλικά τους ζευγάρια: ο ζωγράφος Γρηγόρης Σεμιτέκολο με τη σύζυγό του πιανίστρια Νέλλη Σεμιτέκολο και ο μουσικολόγος και συνθέτης Στέφανος Βασιλειάδης, επίσης με τη σύζυγό του. Και, όπως αναφέρει η Σεμιτέκολο, εκεί στη Μεσογείων, στο σημείο περίπου που βρίσκεται σήμερα το νοσοκομείο «Ερρίκος Ντυνάν», το αυτοκίνητο κάνει ξαφνικά ένα πατινάρισμα και ανατρέπεται, με αποτέλεσμα να ανασυρθούν νεκροί ο Χρήστου και η σύζυγος του Βασιλειάδη. Οι άλλοι τέσσερις γλίτωσαν με τραύματα. Κατά τραγική σύμπτωση, η 8η Ιανουαρίου ήταν και η μέρα των γενεθλίων του Χρήστου: συμπλήρωνε τα 44 χρόνια του...

Πρωτοπόρος

Με τον πρόωρο θάνατό του η Ελλάδα, αλλά και η Ευρώπη, έχαναν έναν από τους πλέον προικισμένους, πρωτοποριακούς και πολλά ακόμα υποσχόμενους συνθέτες.

Πριν προχωρήσω σε στοιχεία για τον βίο του Χρήστου, να προσθέσω ότι με τα δύο προαναφερόμενα ζευγάρια δεν ήταν μόνο φίλοι αλλά και συνεργάτες. Ο Βασιλειάδης ήταν μελετητής του έργου του, η Νέλλη Σεμιτέκολο είχε ερμηνεύσει έργα του, ενώ ο Γρηγόρης Σεμιτέκολο ήταν περφόρμερ στην παρουσίαση ενός από τα πιο γνωστά έργα του Χρήστου, τον «Πιανίστα» (που έχει παρουσιαστεί και μετά το θάνατο του συνθέτη). Επιπλέον, για τον τελευταίο, ο Χρήστου είχε ένα ρόλο στην όπερά του «Ορέστεια», που είχε προγραμματιστεί να παρουσιαστεί σε παγκόσμια πρεμιέρα στο Λονδίνο το 1970, αλλά δεν πρόλαβε να την ολοκληρώσει. Και δεν ήταν το μόνο που δεν πρόλαβε.

Είχα γνωρίσει (δηλαδή απλώς τον είδα -γιατί εκεί έμεινε το πράγμα) τον Χρήστου σε μια συνέντευξη Τύπου του Κάρολου Κουν για τους «Βάτραχους» του Αριστοφάνη, που παρουσίασε το Θέατρο Τέχνης το καλοκαίρι του 1966 στο Ηρώδειο, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, με μουσική του Χρήστου. Εντυπωσιακός στην εμφάνιση, λιγομίλητος, οχυρωμένος πίσω από σκούρα γυαλιά. Είχε προηγηθεί το 1965 η συνεργασία τους, στην κλασική πλέον παράσταση των «Περσών» του Αισχύλου, που παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Παγκοσμίου Θεάτρου στο Λονδίνο, αποσπώντας θριαμβικά σχόλια («Η μουσική του Γιάννη Χρήστου ήταν καταπληκτική», έγραψε ο «Spectator», ενώ ο Γιώργος Λεωτσάκος την έχει αποκαλέσει, σε κείμενό του στα «Νέα», «μια από τις μεγαλύτερες στιγμές του Γιάννη Χρήστου σε μια μεγάλη στιγμή του παγκόσμιου θεάτρου»). Ακολούθησε μία τρίτη συνεργασία τους το 1969 στον «Οιδίποδα Τύραννο» του Σοφοκλή -κι αυτό στο Φεστιβάλ του Λονδίνου, με ευμενέστατη απήχηση.

(Ηταν η εποχή που το Θέατρο Τέχνης ανοιγόταν στο εξωτερικό - «μια ανάγκη να ξεφύγω από το τείχος της μετριότητας που μας περιβάλλει. Πιστεύω πως αν δεν υπήρχε αυτή η διεθνής αναγνώριση, θα μας είχαν κατασπαράξει» είχε πει ο Κουν σε συνέντευξή του εδώ σ' εμάς, στη Σούλα Αλεξανδροπούλου, τον Αύγουστο του 1978).

«Τα περιέχει όλα»

Ο Γιάννης Χρήστου γεννήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 1926 στη συνοικία Ηλιούπολη του Καΐρου από Ελληνες γονείς. Φοίτησε σε αγγλικό σχολείο στην Αλεξάνδρεια και άρχισε να συνθέτει από πολύ νωρίς. Το 1945 πήγε στην Αγγλία και σπούδασε γλωσσολογική και συμβολική λογική και φιλοσοφία, αποκτώντας μεταπτυχιακό τίτλο. Το 1949 πήγε στη Ρώμη για να μελετήσει ενορχήστρωση και στη συνέχεια στη Ζυρίχη, όπου παρακολούθησε διαλέξεις του διάσημου ψυχαναλυτή Καρλ Γιουνγκ. Τις μελέτες του γύρω από την ψυχανάλυση ενθάρρυνε ο αδελφός του Ευάγγελος, μαθητής του Γιουνγκ, ο οποίος όμως σκοτώθηκε κι αυτός σε αυτοκινητικό δυστύχημα το 1956 στα 34 του, γεγονός που επηρέασε πολύ τον συνθέτη.

Το 1951 επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια και το 1956 παντρεύτηκε τη ζωγράφο Θηρεσία Χωρέμη, με την οποία απέκτησε τρία παιδιά -δύο κορίτσια κι ένα αγόρι. Το 1960 μετακόμισε στη Χίο, για να μετακινηθεί τα τελευταία του χρόνια στην Αθήνα.

Παρά τον πρόωρο θάνατό του, πρόλαβε ν' αφήσει σημαντικό έργο. Ενδεικτικά μερικοί τίτλοι: Μουσική του Φοίνικα, Λατινική Λειτουργία, Οι ψαλμοί του Δαβίδ, Η σύλληψη της Αγίας Αννης, Εξη τραγούδια σε ποίηση Τ.Σ. Ελιοτ, Πύρινες Γλώσσες, Ο πιανίστας, Η Κυρία με τη Στρυχνίνη.

«Η μουσική του Χρήστου τα περιέχει όλα: μύθο, θρύλο, έκσταση, μυστικισμό. Η δημιουργία του έχει σταθερές φιλοσοφικές βάσεις, καθώς πίστευε ότι τέχνη δημιουργεί κανείς μόνο μέσα από εσωτερική αναγκαιότητα», λέει η Νέλλη Σεμιτέκολο. Και: «Δεν ξέρω αν η μουσική του είναι εύληπτη. Σίγουρα όμως είναι συναρπαστική. Με αυτή την έννοια δεν είμαι σίγουρη αν ο μέσος θεατής μπορεί να την καταλάβει. Δεν έχω όμως αμφιβολία ότι θα τη νιώσει βαθιά». 

Ελευθεροτυπία

Ένα ενδιαφέρον αφιέρωμα στο classicalmusic.gr